Nieuws

Van E8 tot autosnelweg A1

10 juli 2020, 15:00 • 2 minuten leestijd

Oud-wegwerker Henk Vasters haalt herinneringen op aan de A1 © RTV Oost

We weten niet beter dan dat de autosnelweg A1 vanaf Amsterdam tot aan de Duitse grens aansluit op het Europese wegennet. Maar voordat dat zover was is er vooral heel veel over gepraat. Dit jaar is het vijftig jaar geleden dat er volop aan de weg gewerkt werd tussen Deventer, Holten en Enter.

Met de opkomst van de automobiel wordt in Nederland ook een wegenplan gemaakt. In 1927 wordt er voor het eerst een Rijkswegenplan opgesteld. Er ligt dan al een verharde (klinker)weg tussen Amsterdam-Deventer en Oldenzaal richting Duitse grens. Later omgedoopt tot E8.

Vanaf 1948 is er al sprake van een autosnelweg tussen Twente en het westen. In een officieel document van Rijkswaterstaat wordt dan opdracht gegeven tot het onderzoeken van de mogelijkheden. In 1963 wordt het tracé van de hele A1 tot aan de grens eindelijk vastgesteld. Er kan begonnen worden met de aanleg.

Men had gehoopt dat de weg in 1970 tot aan Holten klaar zou zijn en twee jaar later tot aan de Duitse grens. Het gedeelte tot Holten werd, twee jaar later dan gepland, in 1972 opgeleverd. Maar het zal nog tot 1979 duren voordat de A1 aangesloten wordt aan de A35 bij knooppunt Buren.

Hulp-uitzetter

Henk Vasters klopt als 17-jarige jongen aan bij de bouwkeet van de aannemer die tussen Holten en Rijssen aan de A1 aan het werk is. Henk wordt hulp-uitzetter en heeft in deze en andere functies zijn hele leven in de wegenbouw gewerkt. "Het traject tussen Holten en knooppunt Buren heb ik mee helpen bouwen. In de loop der tijd heb ik mij op kunnen werken. Mijn laatste klus was de nieuwe N18".

Tekst gaat verder onder de video:

Terugblik op de aanleg van de A1

Nog steeds leuk

In de jaren zeventig werd hard gewerkt, maar het materieel liet soms nog wel eens te wensen over. "Men nam het toen ook niet zo nauw als vroeger. Nu mag het asfalt geen millimeter afwijken dan berekend is. Maar toen hadden wij ook een prima en snelle manier om asfalt neer te leggen. Dat heeft er ook twintig jaar zonder spoorvorming gelegen", zegt Vasters.

Vasters woont in zijn ouderlijk huis dat pal naast de A1 ligt. Hij gaat nog regelmatig kijken naar de wegwerkzaamheden die nu plaats vinden. "Ja, als je zoals ik je hele leven aan de weg gewerkt hebt, en grote delen van de A1, dan is dat leuk", zegt Vasters.

Historische route

Al sinds de middeleeuwen maakt de route tussen Deventer en Oldenzaal deel uit van de verbinding tussen het westen van ons land en Duitsland. De route wisselt wel eens, maar loopt in grote lijnen toch telkens langs hetzelfde traject: Deventer, Holten, Markelo, Goor, Delden, Hengelo en Oldenzaal.

In 1814 krijgt de weg Amsterdam-Deventer-Oldenzaal het predicaat 'grote wegen van de eerste klasse'. De weg krijgt dan klinkerbestrating. In 1926 is het stuk tot Oldenzaal compleet en wordt dan de eerste Overijsselse straatweg. Om de weg te financieren wordt tol geheven. Het overschot gaat naar het Rijk, die het onderhoud voor haar rekening neemt.

Bevolking

In het begin van de negentiende eeuw wonen er in heel Twente nog maar 70.000 mensen. Een plaats als Enschede telt dan nog geen 2.000 inwoners. Na 1850 komt daar snel verandering in. Door de oprichting van de textielfabrieken groeit de bevolkingsomvang snel. Rond 1900 telt alleen Enschede al 30.000 inwoners. Het is te danken aan de goede weg-, spoor en waterverbinding dat Twente zo kan groeien.

Verkeer neemt toe

Na de Eerste Wereldoorlog neemt het autoverkeer toe. In 1926 voert de staat wegenbelasting in en een jaar later het eerste rijkswegenplan. Hierna worden de oude klinkersraten vervangen door beton en maakt men plannen voor een vaste brug voor over de IJssel bij Deventer. De weg gaat rijksweg 44 heten. In 1934 wordt een rondweg aangelegd om Goor voor een betere aansluiting richting Zutphen en Arnhem, later in 1941 krijgt ook Oldenzaal een rondweg.

Na de Tweede Wereldoorlog heeft de oude weg door de dorpen en stadjes zijn langste tijd gehad. Beleidsmakers hadden in de jaren dertig van de vorige eeuw al bedacht dat Hoevelaken een belangrijk knooppunt zou vormen tussen Randstad en het oosten van het land. Maar ook andere varianten werden bedacht. Eén daarvan is een variant die via Muiden tussen Harderwijk en Zwolle door naar Raalte loopt. Van daar zou de weg dan over de Sallandse Heuvelrug richting Twente gaan.

Dat plan gaat na de oorlog de prullenbak in. Na een Twentse lobby stelt Rijkswaterstaat een onderzoek in naar een nieuwe weg die Twente niet alleen op Amsterdam, maar op het hele westen aansluit. Hierbij worden ook Rotterdam en Den Haag als bestemmingen genoemd. Er wordt uitgegaan van een geheel nieuw tracé, dat dus niet over de bestaande route voert. Dat is belangrijk omdat de weg dan in fases aangelegd kan worden, gecombineerd met gedeelten van de bestaande weg. Hiermee is in feite de basis voor de huidige A1 gelegd.

In 1951 worden de internationale hoofdverbindingsroutes vastgesteld. Ook de route vanaf Hoek van Holland richting Utrecht en door naar Oldenzaal wordt daarin genoemd. Vanaf dan is de route Deventer-Oldenzaal onderdeel van de E8. Er is nog even over gedacht om de nieuwe weg naar Twente via Amersfoort en Zutphen naar Goor en Enschede aan te leggen. Maar dat plan wordt ook snel weer afgeschoten omdat dit een te grote omweg zou zijn.

In 1954 staat het tracé van de A1 in grote lijnen vast. In 1960 geeft ook de minister van Verkeer en Waterstaat er een klap op. Behalve op het Overijsselse deel. Want, het laatste deel richting Duitsland staat nog niet vast en is nog in ontwikkeling. Men wil eerst nog afwachten wat Duitsland gaat doen. Na een studie van drie jaar is dat ook gelukt.

Haast maken

Er ontstaat een Twentse lobby die vanaf eind jaren vijftig door wil pakken met de aanleg van de autosnelweg richting Twente. In 1964 gaat burgemeester Thomassen van Enschede iedere maand naar Den Haag om een nieuwsbrief te overhandigen. Om op te vallen doet hij dat in een oude Ford uit 1930.

Maar de aanleg verloopt trager dan gehoopt. In 1972 is het traject van Terschuur tot Holten klaar. En in de tussentijd wordt de verkeerschaos in de Twentse dorpen en stadjes steeds groter. In 1979 is Hengelo bereikt. De A35 van Almelo naar Enschede is dan ook al klaar. Het verkeer dat door wil naar Oldenzaal en Duitsland moet dan nog steeds door Hengelo rijden.

Traag

Het laatste stukje krijgt maar weinig prioriteit. Door protesten, geldgebrek en onenigheid over het tracé duurt het allemaal langer dan gehoopt. Pas in 1988 wordt de A1 bij Hengelo aan de noordzijde (Kardinaalshoed) opgeleverd richting Oldenzaal. Daarna duurt het nog tot 1992 voordat het laatste stuk tot aan de grens bij Duitsland is opgeleverd.

De val van de Berlijnse muur en de eenwording in Duitsland heeft de verkeersstroom een flinke boost gegeven. Het verkeer is zo erg toegenomen dat er al jaren knelpunten ontstaan op verschillende plekken van de A1. Vorig jaar is er begonnen om van de A1 een snelweg te maken met 2x3 rijstroken. In het najaar van 2021 moeten de werkzaamheden afgerond zijn.

Geraadpleegde bronnen: Haverkate, Jan, De lange weg van oost naar west, Enschede 1988