Nieuws

Jeugd- of volwassenenrecht bij 'opa-moord' Wierden: wat is het verschil?

Kan ik als 16-jarige ook 30 jaar cel krijgen?
Kan ik als 16-jarige ook 30 jaar cel krijgen? © Getty Images
Het gerechtshof velt vandaag vonnis in de zogenoemde 'opa-moord' in Wierden. Grote vraag is of de kleinzoon bestraft wordt volgens het jeugd- of volwassenenrecht. Maar wat is eigenlijk het verschil tussen die twee soorten strafrecht? En kun je een minderjarige ook straffen als een volwassene? RTV Oost en Rechtspraak.nl geven antwoord op tien vragen.

Wat zijn de richtlijnen?

Kinderen tussen de 12 en 18 jaar die een strafbaar feit begaan, worden in beginsel berecht volgens het jeugdstrafrecht. Voor verdachten vanaf 18 jaar (ten tijde van het plegen van het feit) geldt in principe het volwassenenstrafrecht.
De rechter kan hier soms van afwijken, afhankelijk van de geestelijke ontwikkeling van verdachten. Dit kan hij bijvoorbeeld doen als een misdrijf te ernstig wordt gevonden voor het opleggen van een jeugdstraf. Verdachten jonger dan 16 jaar worden altijd volgens het jeugdstrafrecht berecht.

Maar ook als je boven de 18 bent, kun je dus een jeugdstraf opgelegd krijgen?

Ja, dat kan tot verdachten 23 jaar zijn. De rechter kan besluiten hen te straffen volgens het jeugdstrafrecht. Verdachten kunnen soms het geestelijk niveau hebben van een puber, bijvoorbeeld door weinig zelfinzicht te hebben en sterk beïnvloedbaar te zijn.
Sommige hersenfuncties, zoals planning en flexibiliteit, zijn soms pas ver na de 18e verjaardag volledig ontwikkeld. Een voorbeeld hiervan is de straf die werd opgelegd aan de dader van een dodelijke steekpartij in Den Ham. Vanaf 23 jaar geldt altijd het strafrecht voor volwassenen.

Wat is het grootste verschil tussen jeugd- en volwassenenstrafrecht?

Jeugdstrafrecht kenmerkt zich door een pedagogische aanpak. Als verdachten nog jong zijn, is het vaak nog mogelijk gedrag bij te sturen. De hersenen van jongeren zijn nog volop in ontwikkeling. Binnen het jeugdstrafrecht worden naast de verdachte zelf ook zijn omgeving, bijvoorbeeld zijn ouders, andere gezinsleden en vrienden betrokken.
Strafrecht voor volwassenen is meer gericht op vergelding. Wie een strafbaar feit heeft begaan, mag daar niet mee wegkomen. Hij of zij verdient straf. Het slachtoffer en de samenleving verdienen genoegdoening.
Tekst gaat verder onder de video.
Wat is jeugdrecht?

Waarom deze aanpak?

Jongeren van 16 tot 23 jaar hebben een groot aandeel in de criminaliteit; zij zijn verantwoordelijk voor ongeveer dertig procent van alle delicten. Het is belangrijk om aan deze jongeren en jongvolwassenen een straf op te leggen en begeleiding te bieden die effectief is. Voor de jongere zelf, maar ook voor de samenleving.
Voor de ene jongere is gevangenisstraf het meest effectief, bij de ander werken een taakstraf en gezinsbegeleiding beter. Neurobiologisch onderzoek laat zien dat er een groot verschil is in de ontwikkeling van hersenen van jongeren.

Waar kom je als jeugdige verdachte terecht?

Wanneer de officier van justitie van mening is dat een verdachte (tot 23 jaar) in aanmerking komt voor toepassing van het jeugdstrafrecht, kan deze verdachte tijdens zijn voorarrest geplaatst worden in een justitiële jeugdinrichting in plaats van in een gevangenis.
De officier van justitie laat zich adviseren, bijvoorbeeld door de reclassering en door de Raad voor de Kinderbescherming. De beslissing om het jeugdstrafrecht wel of niet toe te passen, is aan de rechter.

Wat gebeurt er in zo'n jeugdinrichting?

In een justitiële jeugdinrichting worden jongeren intensief behandeld. Ze leren bijvoorbeeld omgaan met kwaadheid, lastige morele keuzes en hoe ze zich sociaal vaardig kunnen gedragen.
Daarnaast gaan ze naar school of volgen ze een stage. Dit kan ook buiten de jeugdinrichting zijn, betrokkenen zijn dan alleen buiten school- of stage-uren om in de inrichting. De jongeren moeten daarbij voldoen aan strikte voorwaarden.

Hoe lang moet je 'zitten' als strafbare jongere?

De maximale vrijheidsstraf die een rechter in het jeugdstrafrecht kan opleggen bij kinderen van 14 en 15 is een jaar. Bij kinderen van 16 en 17 is dit twee jaar.
De rechter kan onder jeugdstrafrecht ook de maatregel 'plaatsing in een inrichting voor jeugdigen' (PIJ-maatregel) opleggen. Die maatregel kan 7 jaar duren en wordt vaak 'jeugd-tbs' genoemd. Soms kan de PIJ-maatregel worden omgezet in een tbs-maatregel.

Maar kun je als 16-jarige ook 30 jaar cel krijgen?

Ja, dat is mogelijk, maar gebeurt bijna nooit. Het risico dat een jonge verdachte loopt op het plegen van een zwaar delict is simpelweg kleiner.
Maar wettelijk kan een 16- of 17-jarige die volgens het volwassenenstrafrecht berecht wordt, alle straffen en maatregelen die hierbinnen gelden, opgelegd krijgen.

Is het jeugdstrafrecht niet te soft?

Diverse wetenschappelijke studies tonen aan dat het risico op herhaling (recidive) kleiner is bij projecten met delinquenten die gericht zijn op resocialisatie in plaats van op afschrikking.
Specifiek bij jonge daders zijn er meer mogelijkheden om iemands leven en gedrag nog te beïnvloeden.

Waarom zijn de rechtszittingen bij jeugdigen achter gesloten deuren?

Dat is zo geregeld in de wet. Het heeft te maken met bescherming van jeugdigen. Bij volwassen verdachten is privacy ook belangrijk, maar daar is dat meer de verantwoordelijkheid van de verdachte en weegt zijn privacy minder zwaar. Jeugdigen moet je beschermen tegen wat publiciteit kan doen.
Daarnaast is er in jeugdzaken vaak meer aandacht voor de persoonlijke omstandigheden; hoe gaat het thuis, hoe gaat het op school? Dan is het onprettig als er pers en publiek bij aanwezig zijn.

Heb je een nieuwstip of nieuwe informatie? Tip de redactie via WhatsApp of via de mail.