Na sluiting hoeft een kerk niet verloren te zijn voor het dorp, maar makkelijk is het niet

Deze kerk is nu in gebruik als uitvaartcentrum Momentum. Gerry Leferink laat de plek zien waar afscheid genomen kan worden van de overledene: in de biechtnis.

De kerk ademt nog een religieuze sfeer. Zo staat het koperen doopvont er nog. Ook orgel en piano worden bij uitvaarten regelmatig gebruikt. Leferink houdt van de sfeer die in een kerk hangt. Je kunt er nog een kaarsje opsteken bij een beeltenis van Maria. Maar het hoeft niet.

Er zijn ook wijnproeverijen, bruiloften en concerten. Zelfs een whiskyfestival had eens plaats onder de bakstenen gewelven. Toch ging het hele proces van kerksluiting tot en met het vinden van een goede nieuwe bestemming niet zonder slag of stoot.

"Je moet vooral geduld hebben, en niet denken dat je er met een jaar bent. Het kan wel vijf jaar duren", zegt Ben Bel van de plaatselijke dorpsraad. Hij was van meet af aan actief betrokken bij het proces.

De geloofsgemeenschap maakt deel uit van de Franciscusparochie in Haaksbergen. Al in 2005 bedacht de pastoraatsgroep Boekelo dat er gepraat moest worden over de toekomst van de kerk en de geloofsgemeenschap. In 2011 kwam het bericht dat de kerk mogelijk in 2025 aan de eredienst zou worden onttrokken. Maar uiteindelijk werd de sluiting twaalf jaar naar voren gehaald. Jan Vos, lid van de pastoraatsgroep in Boekelo: "We waren er dus in eerste instantie op tijd bij."

En dat is gunstig, zegt Eddy Oude Wesselink van het platform Kerk en Dorp, dat geloofsgemeenschappen en dorpen wil helpen om het proces van kerksluiting zo goed mogelijk te laten verlopen. Uit Boekelo zijn verschillende lessen te trekken.

Als je pas in actie komt als je het bericht krijgt dat de kerk aan de eredienst wordt onttrokken, dan ben je al te laat, zegt Oude Wesselink. "Je kunt van tevoren immers al goed inschatten hoe het zit met de financiën, de kerkgang en het aantal vrijwilligers." Hij merkt fijntjes op dat de mensen die niet meer naar de kerk gaan ervoor zorgen dat de kerk moet sluiten.

Oude Wesselink: "Ook voor mensen die niets hebben met kerk of geloof, is de kerk een belangrijke plek in het dorp. Als je de kerktoren op foto's weg Photoshopt, krijg je commentaar, want die kerk hoort bij het dorp."

Ook kunnen er ideeën leven in het dorp over een nieuwe bestemming waar je als geloofsgemeenschap niet aan hebt gedacht. In Albergen meldde zich een IT-bedrijf voor overname van de kerk. In Boekelo zochten de parochianen verbinding met de dorpsraad. Ook werd er een vriendenstichting van de Marcellinus opgericht.

De dorpsraad en de stichting Vrienden van de Marcellinus organiseerden eerst avonden in klein verband. Iedereen moest de volgende keer iemand meenemen om mee te praten over de toekomst van de kerk. Dat herhaalde zich een paar keer, en zo werd het hele dorp erbij betrokken. In Boekelo leefde het idee voor een mortuarium achter de kerk. De Saxion Hogeschool deed onderzoek naar de haalbaarheid en de wenselijkheid. De inwoners van Boekelo ondersteunden het plan. Toch kwam het niet van de grond.

De stichting wilde de kerk voor een symbolisch bedrag overnemen van het parochiebestuur. Maar uiteindelijk kon men het nier eens worden over de prijs en de onderhoudskosten. Ben Bel, vice voorzitter van de stichting en lid van de dorpsraad: "We dachten dat we alles goed voor elkaar hadden. We zaten bij de notaris maar toen bleken er zaken in de stukken te staan die heel anders waren als wat we waren overeengekomen. Daar trappen we niet in."

Jan Vos: "Voor de parochianen, die vaak jarenlang betrokken waren bij de kerk, was het moeilijk te verkroppen dat het geld dat ze hadden geïnvesteerd in het gebouw, dat ze niets van die investering terugzagen."

Het is een pijnpunt waar Eddy Oude Wesselink vaker mee te maken krijgt. De plaatselijke geloofsgemeenschap is opgegaan in een groter verband en door de fusie is er geen eigen bezit meer. Bij verkoop gaat de opbrengst naar de overkoepelende parochie. Al maakt hij ook mee dat kerkbesturen niet het volle pond vragen. Oude Wesselink: "Je moet er toch samen zien uit te komen".

Uiteindelijk bleef de kerk in eigendom van het kerkbestuur. Uitvaartcentrum Momentum huurt het voor tien jaar. Eens per maand komt de geloofsgemeenschap er bijeen voor een gebedsdienst.

De kerk in Boekelo wist met succes verschillende subsidiepotten aan te boren voor het onderzoek naar een goede bestemming en voor de uiteindelijke realisatie van de verbouwingen. Naast de provincie droeg de gemeente Enschede bij. Zo kon het voorplein van de kerk worden opgeknapt. Het platform Kerk en Dorp kent de weg in subsidieland. Ook de Overijsselse Kring voor Krachtige Kernen kan ondersteunen. De aanpassingen aan het gebouw hebben samen zo rond de 130.000 euro gekost.

Het hele traject heeft van 2011 tot 2016 geduurd. Ben Bel: "Je moet denken in termijnen van vijf tot tien jaar om zoiets te realiseren. Maar het dorp is nu wel trots op wat er staat."

Zondag 26 juli een reportage in Hoogtij.